ابوحفص عمر سهروردیشیخ الاسلام ابوحفص عمر بن محمد بن عبدالله بن محمد بن عبدالله بن عمویه بکری، ملقب به سهروردی شافعی،می‌باشد ۱ - معرفی اجمالینسب وی به نوشته ابن خلکان در «وفیات الاعیان» با چهارده واسطه به ابوبکر می‌رسد. وی در اواخر رجب یا اوایل شعبان ۵۳۹ ق، در سهرورد (سهراوگرد یا سرخاب کرت)، بخش قیدار زنجان، متولد شد. ۲ - تحصیل علمایشان در جوانی به بغداد رفت و تحت تربیت عموی خود، شیخ ضیاءالدین ابوالنجیب سهروردی، علوم ظاهر و باطن را فراگرفت و از مریدان وی گشت. در فقه و حدیث، علاوه بر درک حضور ابوالنجیب، به محضر ابوالقاسم بن فضلان و ابوالمظفر جلال الدین هبةالله شبلی و معمر بن فاخر و ابوزرعه مقدسی (متوفی ۵۶۶ ق) و ابوالفتوح طائی (۴۷۵- ۵۵۵ ق) و عده‌ای دیگر از فقها و محدثان نیمه دوم قرن ششم رسیده است. در تصوف به شیخ عبدالقادر گیلانی (متوفی ۵۶۱ ق) و شیخ ابوالسعود بغدادی (متوفی ۵۷۹ ق) و شیخ ابومحمد عبدالله بصری (۴۹۹- ۵۸۲ ق) ارادت داشته است. شیخ عبدالقادر در حق سهروردی می‌گوید: «انت آخر المشهورین بالعراق». شیخ بزرگوار سعدی (ح ۶۰۰- ۶۹۱ یا ۶۹۴ ق)، افتخار شاگردی سهروردی را داشته است. ۳ - طبع شعری سهروردیسهروردی طبع شعر داشته و اشعار عربی و فارسی را نیکو می‌سروده است. آثار شعری او گرچه کم است، ولی نشان‌دهنده آن است که شیخ به دو زبان تسلط کامل داشته و از عهده نوشتن و سرودن به فارسی و عربی به خوبی برمی‌آمده است. ۴ - نوآوری در تصوفسهروردی با تالیفات گران‌قدر خویش و روش علمی در تصوف و تربیت شاگردان ارزنده، طریقه‌ای بنیان نهاد که به سرعت در بیشتر قلمرو اسلامی نفوذ کرد و رایج گردید و پیروان فراوانی یافت. بهاءالدین زکریای مولتانی که از تربیت یافتگان عالی قدر این طریقت است. ۵ - اشاعه عرفان سهروردیعلاوه بر پرورش شاگردان نامداری چون فخرالدین عراقی و امیرحسینی هروی (متوفی ۷۱۸ ق) به اشاعه طریقه سهروردیه در هند همت گماشت و پس از او پسرش صدرالدین، وظیفه پدر را بر عهده گرفت. پیروان این مکتب در هند، علاوه بر ریاست امور مذهبی، مدت‌ها رهبری امرای سلسله‌های «ترکی» و «پاتان» و «سید» را عهده‌دار بودند. در دو ایالت بنگاله و بهار، اسناد قدیم و سنگ نبشته‌های مقابر نشانه زنده رنج و زحمتی است که پیروان و سران این طریقت برای نشر عقاید خود و کسب موفقیت تحمل کرده‌اند. ۶ - نشر طریقت پدردر ایران و ترکیه و دیگر قلمرو اسلامی، طرایق زیادی از طریقت سهروردیه منشعب شده است. پسر سهروردی، محمد بن عمر السهروردی، مؤلف کتاب «زاد المسافر و ادب الحاضر»، در نشر و ادامه این طریقه نقش مؤثری داشته است. ۷ - مریدان و پرورش یافتگان سهروردیگروه زیادی از مشایخ بزرگ، از سهروردی استماع حدیث کرده‌اند؛ از آن جمله‌اند: ابوالعباس احمد بن ابراهیم واسطی (متوفی ۶۹۴ ق)، ابن میمون القیس التوزری (متوفی ۶۸۶ ق)، محمد بن علی بن الحسین الخلاطی (متوفی ۶۷۵ ق) و ابوالمحامد زنجانی فقیه صوفی و زاهد (متوفی ۶۷۵ ق)، سعد بن مظفر بن المطهر صوفی یزدی (متوفی ۶۳۷ ق) نزد شیخ فقه فراگرفت و به طریق زهد ارشاد شد. شیخ عزالدین، مفتی مصر، از او خرقه تصوف گرفت. امیرحسینی هروی، نویسنده و شاعر و عارف معروف، از تربیت یافتگان مکتب سهروردی است و در مقدمه مثنوی «کنز الرموز» خود، سخن را با ستایش شیخ شهاب آغاز کرده است. ابن الدبیثی (۵۵۸- ۶۳۷ ق)، ابن نقطه (متوفی ۶۲۹ ق)، الضیاء، الزکی البرزالی، ابن النجار، القوصی، ابوالغنائم بن علان مصری فقیه اصولی (متوفی ۶۳۰ ق)، شیخ العز الفاروثی و ابوالعباس الابرقوهی از شیخ روایت کردند. نجم الدین دایه، مؤلف کتاب «مرصاد العباد»، در سال ۶۱۸ ق، به حضور شیخ رسید؛ شیخ، کتاب او را پسندید و وی را به علاءالدین کیقباد توصیه کرد. ۸ - وفاتشیخ در اواخر عمر بیمار و زمین گیر شد. او را به همراه کتاب‌هایش به دوش می‌کشیدند و به مسجد جامع بغداد می‌بردند. سرانجام در محرم سال ۶۲۳ ق، درگذشت و در «وردیه» بغداد مدفون شد. مزارش زیارتگاه صوفیان و ملجا صاحب‌دلان است. ۹ - آثار۱. اعلام الهدی و عقیدة اهل التقی (در علم کلام)؛ ۲. جذب القلوب الی مواصلة المحبوب (در تصوف)؛ ۳. رشف النصائح الایمانیة و کشف الفضائح الیونانیة (در نقد فلسفه یونان)؛ ۴. دو فتوت نامه به زبان فارسی؛ ۵. عوارف المعارف (از امهات متون صوفیه). [۱]
قاسم انصاری، عوارف المعارف، مقدمه، ص۱۲-۱۶.
۱۰ - عناوین مرتبطاعلام الهدی و عقیدة اهل التقی ۱۱ - پانویس
۱۲ - منبعنرم افزار عرفان۳، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی. |